Virânȋ Abdal´ın “Elif U Mim´Den Aldık Sırr-I Kuranı” Matlaı ile Başlayan Deyişi İçin Bir Tevcih (Yorum)

In der Literatur des Aleviten- und Bektaschitentums haben die Volksdichter die Zustände, die sie während spiritueller Reisen durchlaufen haben, in symbolischer Form mittels weiser Gedichte ausgedrückt. Dies liegt vor allem daran, dass sich diese im Innern erlebten Zustände lassen nur durch Symbole und literarische Stilmittel wie Lugaz (Rätsel), Teşbih (Gleichnis) und Tevriye (Doppeldeutigkeit) an die Oberfläche, in die materielle Welt tragen lassen. Zahlreiche Tevil (Intepretation), Şerh (Erläuterung) und Tevcih (Kommentar) sind verfasst worden, um den wahren Bedeutungsgehalt hinter der symbolischen Sprache der innerhalb dieser literarischen Tradition entstandenen verschiedenen Gedichtformen wie Nefes, Deyiş, Nutuk usw. zu erklären. Bei der Lektüre eines Textes, der zur Erläuterung eines literarischen Werks geschrieben wurde, sei es ein Tevil, Şerh oder Tevcih, fragen wir uns unweigerlich: “Hat der Dichter das wirklich so gemeint?” Die Bedeutung jedes literarischen Textes entwickelt sich jedoch von dem Moment an, in dem er seine Quelle verlässt, entsprechend der Wahrnehmungsebene seines Adressaten/Lesers. Doch auch wenn die Erläuterungen und Interpretationen all dieser Gedichte, deren Ursprung die göttliche Inspiration ist, deren Wahrheit nicht vollständig erfassen können, stellen sie hinsichtlich der Analyse der tieferen Bedeutungsschichten der betreffenden Gedichte dennoch eine wertvolle Quelle dar. Auf Grundlage des glaubensbezogenen Wissensschatzes des Autors wird in dem vorliegenden Artikel der Versuch unternommen, ein Gedicht von Virânî Abdal, einem der sieben großen Dichter bzw. der sieben Poeten des Inneren, wie sie im Kanon genannt werden, in der Dichtungstradition des Aleviten- und Bektaschitentums, die gewissermaßen das Manifest des alevitisch-bektaschitischen Glaubens formt, auf seine Bedeutung hin zu interpretieren.Within the Alevi-Bektashi literature, ashiks have symbolically expressed the states they accepted during their spiritual journeys in an enlightened style, in the form of poetry. This is because these states, occurring in the unseen, can overflow or can be transferred into the external, material world only within the scope of the symbols enabled by the poetry genre and literary devices, such as lugaz (riddle written in verse), teşbih (simile), tevriye (double entendre). Works, such as Tevil (Interpretation), Şerh (Explanation) and Tevcih (Comment), were written in order to express the core meanings of the symbolic language of forms –nefes, deyiş, nutuk, etc.- created in this literary tradition. Usually, the question “Did the poet/ashik really mean what was said?” will inevitably arise while reading the text written for the explanation of any literary work, whether it is Tevil, Şerh or Tevcih. However, every literary text takes shape according to the level of reader’s comprehension from the moment it leaves its source. Although the explanations and commentaries of all these poems, whose source is divine inspiration, do not fully cover their essence, they are valuable in terms of decoding the layers of deep meaning. In this paper, a poem by Virani Abdal, who belongs to the canon called the seven great poets in the system of deyiş (which is a manifesto of the Alevi-Bektashi belief) or more traditionally the seven unique ashiks, was interpreted in terms of meaning with inspiration from the intellectual competence of the belief.Alevi Bektaşi edebiyatı içerisinde âşıklar, tecrübe etmiş oldukları manevi seyahatler esnasında yüklendikleri hâlleri sembolik olarak arifane bir tarzda, şiir şeklinde ifade etmişlerdir. Çünkü bâtında yaşanan bu hâllerin zahire, maddi dünyaya taşması ve de taşınması ancak şiir türünün imkân verdiği semboller ve lugaz, teşbih, tevriye gibi edebî sanatlar çerçevesinde mümkün olabilmektedir. Bu edebiyat geleneği içerisinde yazılmış nefes, deyiş, nutuk vb. türlerin sembolik dillerinin altında yatan asıl anlamlarını beyan etmek amacıyla Tevil, Şerh ve Tevcih gibi eserler kaleme alınmıştır. Genelde herhangi edebî bir eserin açıklanmasına yönelik olarak yazılmış olan bir metin ister Tevil ister Şerh isterse de Tevcih (Yorum) olsun, okunduğunda “Acaba şair/âşık gerçekten de bu söylenenleri kastetmiş midir?” sorusu kaçınılmaz olacaktır. Ancak her edebî metin, kaynağından çıktığı andan itibaren muhatabının/okuyucunun idrak mertebesine göre şekillenir. Kaynağı Tanrısal feyz olan tüm bu şiirlerin şerhleri ve yorumları, söz konusu şiirlerin hakikatini bütünüyle kapsayıcı olmasa da derininde yatan anlam katmanlarının çözümlenmesi açısından kıymetlidir. Bu makalede, Alevi Bektaşi inancının adeta manifestosu niteliğinde olan deyiş evreninde yedi ulu ozan ya da gelenekteki ifadesiyle yedi bâtın aşığı olarak adlandırılan kanon içerisinde yer alan Virânî Abdal´a ait bir şiir, inancın irfânî müktesebatından ilhamla mana yönünden yorumlanmaya çalışılmıştır